दुभत्या जनावरांची काळजी कशी घ्यावी

 दुभत्य जनावरांची काळजी आणि त्यांचा आहार हा एक महत्वाचा घटक आहे, पण हि काळजी हि दरोरोज केली पाहिजे  व त्यांना दिलेला आहार हा त्यांना वेळेवर दिला पाहिजे म्हणजे त्यांची प्रकुर्ती हि चांगली राहिली पाहिजे.

खाली दिलेली कमी बाबी मध्ये दिले आहे कि त्याचे काळजी, आहार, स्वच्छता, रोग नियंत्रण, व्यायाम, प्रजनन आणि  राहण्यची सुविधा या बाबींचे सविस्तर माहिती दिले आहे.

1. पाणी:- जनावरांना दरोरोज पुरेसे स्वच्छ किवा ताजे पाणी द्यावे. दुध न देणारी गायांना दरोरोज ३० ते ३५ लिटर पाणी लागते पण याच्या वेतेरिक्त गाय प्रती लिटर दुध देण्यसाठी किमान ४ लिटर पाण्यचे गरज असते. या शिवाय उष्णता मुळे पण पाण्यचा वापर जास्त प्रमाणात होतो.

2. आहार:    खाली दिलेले खाद्य हे उर्जा घटक म्हणून दरोरोज वापरले जातात. १ किलो शेजावलेले बाजरी + १ नारळ +१०० जीन मेथी बी +१०० जीन शेपू + १०० ग्रॅम तेल, हे सर्व मिश्रण एक आठवडा गाय दिले पाहिजे.

3. दुध उत्पादना साठी नियमित आहार दिला पाहिजे १ किलो दिलेले खाद्य पासून कमीत कमी २.५ लिटर दुध मिळते.

      4. गृहनिर्माण:

जनावरांना राहण्यसाठी चांगली व्यवस्त केली पाहिजे म्हणजे उन ,वारा,पाऊस यांच्यपासून स्वरक्षण झाले पाहिजे तसेच, योग्य निचरा, सूर्यप्रकाश वायुवीजन आणि असुरक्षितता असणे आवश्यक आहे. हे घटक निवडले गृहनिर्माण कोणत्याही प्रकारच्या उपलब्ध असणे आवश्यक आहे.

5. स्वच्छता:- गायी स्वच्छ दूध उत्पादन आणि जनावरांच्या आरोग्यासाठी दोन्ही स्वच्छ ठेवले पाहिजे, त्यांना रोज ब्रुश करावा, त्यांची घाण आणि सैल केस काढणे आवश्यक आहे. त्यामुळे नियमित केशभूषा त्वचा स्वच्छ राहण्यास मदत होते, कारण त्यामुळे रक्त अभिसरण मदत होते

6. रोग नियंत्रण: कळप यांचे रोग व परजीवी रोग वर नियंत्रण ठेवणे हि सर्वात महत्वाचे आहे. हे साध्य करण्यासाठी, गृहनिर्माण आणि इतर ठिकाणी स्वच्छ आणि तसेच प्रत्येक वेळी नवीन नवीन लसीकरण द्यावे ,जेणेकरून नवीन रोगांवर नियंत्रण होयील व जन्वारांना कुठला हि आजार किवा रोग होणार नाही.

7. व्यायाम: जनावरांना दरोरज व्यायाम करणे आवशक आहे म्हणजे त्यांना हालचाल करणे आवशक आहे.

8. दुध काढत्या वेळी घेणारी काळजी: kmso4 हे गरम पाण्यात मिसळून, गायचे कास आणि निपल हे स्वच पाण्यने धुअन घ्यवे पण दुध काढण्य्च्य आघोदर आणि कोरड्या रुमालाने पुसून घावे व पुसून झाल्यवर दुध हे योग्य पद्धतीने, स्वच्छतेने, हळूवारपणे शांतपणे काढावे.

9. प्रजनन: गाय हि त्यांचा मुलाला जन्म ६० दिवनानातर दिला पाहिजे प्रजनन झाल्यवर काबर तर त्यचे प्रकुर्ती चांगली राहते.

 लेखक - श्री. धनंजय गायकवाड

पदव्युत्तर महाविद्यालय महात्मा फुले कृषि विद्यापीठ, राहुरी (अहमदनगर)